donderdag 10 november 2022

Stikstof: gooien we het kind met het badwater weg?

 

Ik ben bang ……. dat wij het kind met het badwater weg gaan gooien.

Door de enorme politieke druk die er is rond stikstof kunnen er zo maar grote besluiten vallen op basis van rekenmodellen, kaarten en tabellen (en politiek gewin). Het politieke probleem is dan ‘opgelost’, de uitwerking is dat veel in hun omgeving gewaardeerde boerenbedrijven geblokkeerd worden. Boeren die pionierend hun bedrijf zo inrichten dat het boerenbedrijf natuur en landschap juist versterkt. Boeren die voorloper zijn in kennis en inzicht en die laten zien dat het kan: als boer de natuur versterken.

Ik ben bang dat nu snel besluiten welke boeren moet stoppen op basis van rekenmodellen, tabellen en kaarten de basis onder hun bedrijf wegslaat. Want ze zitten maar zo te dicht op natuur, want hun koeien produceren ook stikstof en we moeten het wel ‘eerlijk’ doen, de regels moeten voor iedereen hetzelfde zijn. En vooral ‘hun’ stikstof is juist het probleem want ze zitten dicht bij natuur. Ik voorzie dat een norm op basis van een getal uit een tabel leidend gaat worden in de politieke besluiten, want een getal is ‘controleerbaar en handhaafbaar’ vanachter het bureau. Ik ben bang dat door de politisering van het debat, het ‘winnen’ van de politieke strijd belangrijker is dan het lange termijn effect.  

 

Waarom ben ik bang? Omdat het me echt raakt.

Het raakt mij omdat ik de potentie zie van zoveel boerenbedrijven om juist van grote maatschappelijke meerwaarde te zijn. Meerwaarde in versterken van natuur en landschap en in de sociale kant: de boerderij als plek waar ‘wij’ voedsel en natuur en cultuur kunnen beleven.

Het raakt mij omdat ik zoveel potentie zie voor de nieuwe generatie boeren in de boerendiversiteit in de studenten en jonge boeren. Ik zie hoe zij de mogelijkheden ontdekken voor natuur, voor landschap, voor regionale cultuur en voor sociale ontmoeting. Ik zie dat ze daarin al anders kunnen en willen ontwikkelen dan de vorige generatie. We werken hard om hen te voeden in het vinden van hun eigen visie, hun eigen rol binnen de hele boerendiversiteit aan bedrijven die we nodig hebben. Ik zie dat er echt studenten zijn die het actief oppakken om in de markt een plek te vinden waar ze de relatie met natuur en burger in hun bedrijf integreren. Mijn angst is dat die jonge, geïnspireerde boeren straks in hun visie en plannen onderuit geschoffeld worden door een dimensionale besluiten op basis van modellen, kaarten en tabellen.

 

Waarom ben ik bang? Omdat het eerder ook zo is gegaan.

In de regels van de afgelopen decennia zijn te vaak door de opzet van de regelgeving de bedrijven beloond die het meest bijdragen aan juist dat wat niet volhoudbaar is. Denk aan de fosfaatrechten: die zijn niet ingesteld op basis van de mate waarin bedrijven grondgebonden zijn maar op basis van het aantal dieren dat je had, grond of niet, dat maakte niet uit. De boeren die investeerden in meer grond visten zo achter het net. Had je de stallen overvol dan kreeg je rechten. De grootste veroorzaker krijgt steeds weer de meeste rechten. De aangrijpende documentaire ‘De kleine oorlog van boer Kok’ is een treffende illustratie hiervan (overigens ook van de onmacht van de boer die zich vervolgens uit in onhandige communicatie).

 

Maar het gaat toch om voedsel? Ja natuurlijk, dat is prioriteit 1 tot en met 10

Voor al dat voedsel zijn echt heel veel en heel goed georganiseerde boerenbedrijven nodig met een goed georganiseerde voedselverwerking en logistiek. Elke dag vertrouwen tientallen miljoenen Europeanen op voedsel dat er ‘gewoon’ is. Die productiefocus bedrijven moeten de balans met ecologie en landschap herstellen, tegelijk is en blijft volume in voedselproductie hun basis met een daar ook bij passende schaalgrootte om te kunnen investeren in slimme technieken. Zij kunnen met die techniek ook juist de ecologie weer versterken, denk aan gps toepassing. Wat betreft de locatie van die productiefocus bedrijven, dat is inderdaad een goede vraag waar een open gesprek over (on)mogelijkheden gewoon gevoerd moet worden. En dat kan inderdaad betekenen dat verplaatsen van die productiefocus bedrijven gewoon een logische stap is, en soms is die stap pijnlijk, soms is het ook juist een kans.

 

Ach hoe erg is het als bedrijven stoppen, dat zijn toch mooie woonkavels?

Dat gaat dan inderdaad gebeuren, mooie prachtig gelegen villa’s voor de financieel bevoorrechten met goede netwerken. Die werken elders en hebben geen sociale en ecologische en landschappelijke meerwaarde voor de plek waar ze wonen. Zij gaan dat landschap niet onderhouden. Dat onderhoud dat als vanzelf meegaat met de boerenfamilies die het boerenvak steeds weer opnieuw vorm geven, meebewegend met veranderingen. Die nu ook mee kunnen en zullen veranderen naar boerderijen waar  het ‘verzorgen’ van ‘onze’ ecologie en ‘ons’ landschap en ‘onze’ gebiedscultuur weer bij de kern van de boerderij hoort. Dat kan en zal gebeuren als ‘wij’ daar een gezonde economische basis voor geven, niet als subsidie maar omdat ze als ondernemer ‘ons’ een belangrijke dienst leveren.

 

Zijn er kansen om de rijkdom van het boerenbedrijf toch wel te ‘redden’?

Even terug naar 20 jaar geleden, de ammoniakarme stallen werden verplicht, behalve voor biologische bedrijven. Dat is gek natuurlijk, ‘biologische’ ammoniak heeft echt hetzelfde effect. Toch is hier toen voor gekozen, want anders zou biologische veehouderij stoppen, geen stallenbouwbedrijf zou namelijk investeren in nieuwe stalsystemen voor dat kleine aantal boeren. Dus ja, we kunnen slim dingen regelen. Creëer een speciale positie voor bedrijven die daadwerkelijk voor hun eigen plek van meerwaarde zijn. Niet omdat ze ‘beter’ zijn dan de grote voedsel productiefocus bedrijven, maar simpelweg omdat we ze echt nodig hebben voor onze samenleving om juist als boerenbedrijf verzorger te zijn van lokale ecologie, regionaal landschap, regionale voedsel cultuur en voor sociale ontmoeting.

Minister Adema en Minister Van der Wal, ik hoop dat mijn angst onterecht zal blijken te zijn.

Veel wijsheid gewenst, de jonge boeren die ik dagelijks ontmoet staan klaar om de toekomst vorm te geven, ze hebben daar heldere kaders bij nodig, kaders die mogelijkheden geven om van meerwaarde te kunnen zijn.

 

Ron Methorst

Lector Omgevingsinclusief Ondernemen

Aeres Hogeschool Dronten

 

Twee links naar berichten in de media in lijn met mijn verhaal:

https://www.ekoland.nl/artikel/579830-moet-brabantse-biologische-boer-veld-ruimen-door-zwalkend-stikstofbeleid/

https://fd.nl/economie/1440102/boeren-strijden-om-de-schaarse-ruimte-voor-mest?utm_medium=social&utm_source=app&utm_campaign=earned&utm_content=20221022&utm_term=app-ios

Geen opmerkingen:

Een reactie posten